Stopa i staw skokowy

Zaburzona biomechanika stopy powoduje także konieczność adaptacji innych struktur w obrębie samej stopy jak i reszty organizmu. W obszarze stopy sytuacja taka może prowadzić do deformacji w postaci palucha koślawego (potocznie zwanego haluksem), palucha sztywnego, płaskostopia poprzecznego i powstania nerwiaka Mortona (metatarsalgii Mortona). Podwichnięta kość stopy, powodując zapadnięcie lub osłabienie jej konstrukcji, uciska również na istotne struktury nerwowe. W obrębie stopy znajdują się ważne punkty układu autonomicznego, mogące powodować dalekosiężne skutki dla całego organizmu. Z tego powodu tak niebezpieczna jest choroba zwana zespołem Sudecka (CRPS) w obrębie stopy, będąca problemem układu autonomicznego. Zaniedbana, lub niewłaściwie leczona, może doprowadzić do trwałego kalectwa.

Nieprawidłowości stopy jako podstawy, na której się opieramy, mogą powodować zaburzenia w łańcuchu wstępującym dotyczące właściwie całego układu szkieletowego: kolana, biodra, miednicy, kręgosłupa, a nawet stawów głowy i stawu skroniowo-żuchwowego. Chociaż trudno w to uwierzyć, nieprawidłowa amortyzacja spowodowana dysfunkcją stopy może być przyczyną bólów głowy. Skręcenie stawu skokowego bardzo często nie ogranicza się jedynie do stopy. Ze względu na bezpośrednie połączenie pomiędzy stawem skokowym i kolanem za pomocą kości strzałkowej, następstwa niefortunnego zwichnięcia kostki mogą objawiać się w kolanie i być tak odległe w czasie, że trudno jest je skojarzyć z doznanym urazem. Co równie ważne, podwichnięta kość strzałkowa pociąga za sobą błonę międzykostną podudzia, przez którą przechodzą istotne naczynia krwionośne i nerwy. W konsekwencji mogą pojawić się obrzęki, bóle po przejściu krótkiego odcinka drogi oraz uczucie zimnych stóp.

Zaburzenia dotyczące stopy mogą również powstawać w łańcuchu zstępującym. Teoretycznie dysfunkcje prawie wszystkich struktur układu mięśniowo-szkieletowego spoczywającego na stopach mogą powodować ich problemy. Przykładem może być nawet niewielka niewłaściwa rotacja podudzia, przesunięcie osi w stawie kolanowym, szpotawość lub koślawość kolan, asymetria miednicy itd.

Osteopatia stopy jest zagadnieniem kompleksowym, zdecydowanie wykraczającym poza oddziaływanie lokalne. Z tego względu niezwykle istotna jest gruntowna diagnoza oraz strategia postępowania.
Diagnoza problemu stopy powinna składać się z następujących elementów:
dokładnego wywiadu dotyczącego problemu pacjenta, przebytych urazów, zabiegów operacyjnych, dolegliwości towarzyszących, chorób przewlekłych itd.
oceny wizualnej całego ciała, ze szczególnym uwzględnieniem łańcuchów wstępujących i zstępujących, typu sylwetki i sposobu obciążania stóp
oceny wzorca chodu – dynamiki ciała i stóp
oceny wizualnej stóp pod kątem zniekształceń, wad, problemów troficznych (związanych z unaczynieniem np. w przypadku cukrzycy)
testów stabilności więzadłowej
badania ruchomości czynnej
badania ruchomości biernej
palpacji (badania manualnego tkanek)
W razie konieczności ocenę uzupełnia się o inne elementy, takie jak analizę badań obrazowych, laboratoryjnych i innych czynników mogących wpływać na dolegliwości pacjenta.

Po tak wykonanej diagnostyce można przystąpić do procesu terapeutycznego. Należy usunąć dysfunkcje wstępujące i zstępujące związane z problematyką pacjenta. Ważna jest praca lokalna dotycząca stawów, kości, więzadeł, mięśni, powięzi, naczyń krwionośnych i nerwów. W celu osiągnięcia pozytywnych rezultatów stosuje się różnorodne techniki, takie jak: manipulacje (zwiększające zakres ruchomości i zmniejszające ból), mobilizacje (zwiększające zakres ruchomości, poprawiające odżywienie stawów i okolicznych tkanek), techniki energii mięśniowej (korygujące położenie stawu), techniki powięziowe (oddziałujące między innymi na rozcięgno podeszwowe i ostrogę piętową), techniki równoważenia napięć więzadłowych (szczególnie wskazane w przypadku doznanych zwichnięć i urazów), techniki naczyniowe i nerwowe (poprawiające odżywienie tkanek, łagodzące obrzęki, zmniejszające odczucie zimnych stóp), Ogólną Terapię Osteopatyczną (integrującą stopy z resztą ciała).
Postępowanie osteopatyczne często uzupełnia się ćwiczeniami stabilizacyjnymi dla pacjenta oraz ewentualne reedukacją chodu. Czasami mogą być zalecane specjalistyczne wkładki, aczkolwiek staramy się tego unikać. Wkładki, choćby były najlepsze, ograniczają stopę i zazwyczaj rozleniwiają ją.
Na koniec warto dodać, że stopa jest bardzo istotnym miejscem odruchowym, na którym zgodnie z założeniami refleksologii znajduje się projekcja całego organizmu. Z tego powodu niektórzy przedstawiciele innych specjalności wykonują masaż stóp lub refleksoterapię stóp.

Stopa symbolizuje nasz związek z ziemią i z matką. Z tego powodu małe dziecko ma fizjologiczne płaskostopie. Potrzebuje ono bowiem stałego związku z matką i z ziemią. Kiedy dorasta i osiąga kompetencje społeczne oraz staje się bardziej samodzielne, wysklepieniu ulegają łuki stopy, a zależność od matki i kontakt z podłożem staje się mniejszy. Zrozumienie wspomnianych zależności ma bardzo ważne znaczenie. Po pierwsze różne rodzaje płaskostopia u dzieci nie muszą być patologią i nie zawsze muszą być leczone. Duża część z nich mija samoistnie, kiedy dziecko osiągnie właściwy poziom rozwoju. Po drugie stóp nie należy krępować, ponieważ postępowanie takie ogranicza ich stymulację i poczucie wolności i niezależności. Osteopatia rozumie te zależności, dlatego jest tak skuteczna w przypadku radzenia sobie z wieloma dysfunkcjami dotyczącymi stóp i całego ciała pacjenta.